Kağıt ve karton eski trendine döndü

Yönetici Özeti

 

• Küresel kâğıt üretiminin, 2022 yılında toparlanmayı sürdürerek 416 milyon tona yükselmesi bekleniyor. Yine de bu seviye, 2018 yılı zirvesinin (4 milyon tondan fazla) altında olacak. Küresel kâğıt sektörü, e-ticaret kaynaklı artan talep sayesinde 2020 yılında küresel büyümedeki yavaşlamaya biraz daha iyi dayandı. Ancak o zamandan beri sektörün toparlanma hızı, küresel büyüme hızının altında kaldı. İyi haber, bu trendin gelecek yıl yukarı yönde normalleşecek olması. Bölge bazında bakıldığında 2022 yılında 2020 yılının 7 milyon ton üzerinde kâğıt ve karton üretmesi beklenen Asya bölgesi, üretim kaybını fazlasıyla telafi etmiş olacak. Pandemi sırasında yaşanan üretim kaybının yalnızca yaklaşık %40'ını telafi etmesi beklenen Avrupa bölgesi ise gerilerde kalacağa benziyor.
• Pandeminin en büyük kazananlarından biri “karton”. Atağa geçen e-ticaret satışlarının desteğiyle, 2022 yılının sonuna kadar kartonun küresel kâğıt üretiminin üçte ikisini oluşturmasını bekliyoruz (Covid-19 öncesi %50 olan orana göre). Bu bağlamda, Çin’in karton ihracatının Kanada veya Finlandiya'lı rakiplerine göre pazar payını arttırdığı görülebilir. Buna ek olarak, petrol fiyatlarındaki son artış, kartonun plastiklere tercih edilmesini destekleyecektir. Aynı dönemde plastiklerin küresel ambalaj satışları içindeki payı 5 puan artarak %37’ye çıkmış olsa da bu durum, on yıldır küresel ambalaj satışları içindeki payı %41'de sabit kalan kartona avantaj sağlayacaktır.
• Artan girdi maliyetleri bu durumu değiştirecek mi? Karton satışlarının 2021 yılında 2020'ye kıyasla %5 artması beklense de sektör, sene başından beri 1,5 kat artan (Avrupa) kâğıt hamuru fiyatındaki artışa ayak uyduramıyor. Üretimin son aşamalarında yer alan şirketler durumdan en kötü etkilenenler arasında: Girdi maliyetlerindeki artışı müşterilerine yansıtamayan bu segmentteki kâğıt üreticilerinin faaliyet kârları 2021 yılında 7 milyar dolar veya -3 puan azalabilir. Ancak, 2022 yılında kâğıt hamuru ve odun fiyatlarındaki artış yavaşlayacaktır. İyi taraftan bakarsak, enerji fiyatlarındaki son artış kâğıt sektörünü çok fazla olumsuz etkilemeyecektir: Kâğıt üreticileri, elektrik ve fosil yakıt kullanımına göre yenilenebilir biyokütle kullanımlarını 20 yıl boyunca belirgin şekilde arttırıp (%40'tan %55'e) enerji tüketimi ayak izi bakımdan ciddi ilerlemeler kaydetti. İleriye bakıldığında, büyük bir borç kapasitesi, sektörün çevre dostu tesislere yatırım yapmaya devam etmesini sağlayacaktır. Hâlen su geri dönüşüm sistemlerine ciddi oranlarda yatırım yapılması gereklidir ve bu yatırımların her birinin maliyetinin 9 ila 12 milyon dolar arasında olduğu tahmin edilmektedir.
  

Küresel kâğıt üretiminin, 2022 yılında toparlanmayı sürdürerek 416 milyon tona yükselmesi bekleniyor. Yine de bu seviye, 2018 zirvesinin (4 milyon tondan fazla) altında olacak. Kâğıt ve karton, genellikle küresel GSYH büyümesini geriden takip eden bir sanayi sektörü (Şekil 1). Sektör, aslen e-ticaretten gelen artan talep sayesinde 2020 yılında küresel büyümedeki yavaşlamaya biraz daha iyi dayandı. Ancak o zamandan beri küresel büyüme oranından daha düşük hızda büyüdü. İyi haber, bu trendin gelecek yıl yukarı yönde normalleşecek olması.  

Şekil 1: Küresel GSYH ve kâğıt çıktısı (hacimler, yıllık değişim) 

2022 yılının kazananı Asya olacak gibi gözüküyor: 2020 yılına göre 2022 yılında üretimini 7 milyon ton arttıracak olan Asya Bölgesi, üretim kaybını fazlasıyla telafi ederek Kuzey Amerika'nın önüne geçecek. Pandemi sırasında yaşanan üretim kaybının yalnızca yaklaşık %40'ını telafi etmesi beklenen Avrupa bölgesi ise arkada kalanlar arasında yer alacak. Dünya genelinde kâğıt ve karton üretimi, 2015 yılından bu yana aşağı yukarı yıllık 415 milyon ton civarında seyretmekte (Şekil2). Küresel kâğıt üretiminde 2019 ve 2020 yıllarında yaşanan sırasıyla -%1,8 ve -%2,3’lük düşüşler, Covid-19'la birlikte önce Çin'de ve ardından dünya çapında ortaya çıkan üretim kesintileri ve karantina kısıtlamalarından kaynaklandı. Küresel kâğıt ve karton üretiminin 2020'ye göre 2021 yılında %1,4 artarak 408,6 milyon tona çıkmasını ancak yine de 2018 yılındaki 420 milyon ton seviyesinin altında kalmasını bekliyoruz. 2018 ve 2020 yılları arasında üretim kaybının hacimsel olarak en kötü olduğu bölge -7 milyon ton ile Avrupa oldu. Onu sırasıyla, -5 ve -3 milyon ton ile Asya ve Kuzey Amerika izledi. 2020 yılına kıyasla yaptığımız 2022 üretim tahminlerimiz, Asya bölgesinin yarışı önde tamamlayacağını gösteriyor: Asya Bölgesi 2020 yılından bu yana +7 milyon tonluk ek kâğıt ve karton üretimiyle üretim açığını fazlasıyla kapatarak Kuzey Amerika'nın önüne geçecek (Kuzey Amerika kriz öncesi üretiminin üzerine +3 milyon tonluk ek kâğıt üretimi sağlayabildi). Pandemi sırasında yaşanan üretim kaybının yalnızca yaklaşık %40'ını telafi etmesi beklenen Avrupa bölgesi ise onları geriden takip ediyor.

Şekil 2: Bölge bazında küresel kâğıt ve karton üretimi (milyon ton)

Covid-19 krizi alt sektörler arasındaki farklılaşma eğilimini hızlandırdı ve karton, yarışta, baskı ve yazı kağıtlarının önüne geçti: 2022 yılının sonuna kadar kartonun küresel kâğıt üretiminin üçte ikisini oluşturmasını bekliyoruz. Bu oran Covid-19 öncesi %50'ydi. Temizlik kağıtları alt kategorisi (diğer kağıtlar dahil) 2015 ve 2019 yılları arasında üretim açısından %16'lık pazar payını istikrarlı bir şekilde korurken, online siparişlere paralel olarak artan ambalaj talebiyle her türlü mukavva kategorisi (yani, oluklu mukavva ve karton) 2015 yılında %53 olan pazar payını 2019’da %57'ye yükseltti. Öte yandan, her türlü matbaa ve yazı kağıtları kategorisinde (gazeteler dahil) üretim bakımından 2015 yılında %31 olan küresel pazar payı 2019'da %26'ya geriledi.

Şekil 3: Kategoriye göre küresel kâğıt ve karton üretimi (milyon ton)

Covid-19 krizinin uzaktan çalışma ve online derslere geçişi hızlandırması, baskı ve yazı kağıdı çıktılarındaki düşüş eğilimini hızlandırdı. Covid-19 krizinden önceki beş yılda (2015-2019) karton üretimi pazar payını 4 puan arttırmıştı. Aynı segment, salgının iki yılında (2020 ve 2021) pazar payını 5 puan daha arttırmak üzere.  Bu eğilimin 2022 yılında da devam etmesini ve bu kategorinin pazar payını 1 puan daha arttırarak %63’e taşımasını bekliyoruz. Karşılaştırma yapmak gerekirse aynı dönemde, temizlik ve hijyen kağıtları ile baskı ve yazı kağıtları segmentleri için öngördüğümüz pazar payları sırasıyla %17 ve %20.

On yıldır yatay seyreden satış rakamlarından sonra petrol fiyatlarının artmasıyla birlikte, karton segmenti plastiklere göre üstünlük sağlamaya başladı. 2015 yılında 810 milyar dolar olan küresel ambalaj talebi (Şekil 4) 2020'de 930 milyar dolara yükselirken, aynı dönemde karton (plastik) ambalaja olan küresel talep 333 milyar dolardan (278 milyar dolardan) 385 milyar dolara (340 milyar dolara) yükseldi. Ambalaj türüne göre alt segmentlere baktığımızda (karton, plastik, metal, cam veya diğer hammadde türleri) kartonun 10 yıldır küresel ambalaj satışlarından aldığı payı %41’te sabit tuttuğunu ve plastiklerin ise aynı dönemde payını 5 puan arttırarak %37’ye çıkardığını görüyoruz.

Bu artışı neyle açıklayabiliriz?

 (i) Ucuz ABD kaya gazı fiyatları: Plastiklerin ana hammaddesi olan etilen üretiminde kaya gazı kullanılmaktadır.

(ii) Tarım-gıda üreticilerinin gıda ürünlerini; nem, kir ve yağdan korunması için karton yerine plastik ambalaj tercih etmesi.

Ancak, gaz fiyatları yüksek kalırsa[1], kısa vadede kâğıt ambalajlar üstünlük kazanabilir.

 

Şekil 4: Malzeme türüne göre küresel ambalaj tüketimi, (milyon USD)    

Çin’in karton ihracatı, Kanada veya Finlandiya'lı rakiplerine göre pazar payını arttırdı. Ambalaj pazarı büyürken kartonun pazar payını koruması aslen dayanıklı malların (hanehalkı gereçleri, sanayi ve eğlence ürünleri) paketlenmesinden kaynaklanıyor. Yani, pratik nedenlerden ötürü plastiklerin tercih edildiği yiyecek ve içecek ürünlerinden kaynaklanmıyor. Dayanıklı malların çoğu Çin'de üretildiğinden, Çin’in mukavva ihracatına pandemi öncesi ve sonrası olarak bakıldığında ilginç gelişmeler göze çarpıyor. Görünen o ki Çin'in mukavva ihracatı Kanada veya Finlandiya'daki rakiplerine göre pazar payını arttırdı. Çinli karton üreticilerinin ABD'ye yaptığı ihracat bu yükseliş trendini doğruluyor. 2019 yılıyla karşılaştırıldığında, Çin'in küresel karton ihracatı Nisan 2020 ile Nisan 2021 arasında 1,4 milyar dolar (ve özellikle ABD'ye 330 milyon dolar) arttı.

2020'ye kıyasla 2021 yılında %5 artan karton satışlarına rağmen sektör, sene başından beri 1,5 kat artan (Avrupa) kâğıt hamuru fiyatındaki artışa ayak uyduramıyor. Selüloz fiyatlarındaki artışı kâğıt sektörü için yıl başından bu yana en büyük risk olarak görüyoruz (Şekil 5). Eylül sonu itibarıyla, Avrupa'da kâğıt hamuru fiyatı yıllık %53 artarken, Asya'da aynı fiyatlar %47 arttı. Odun fiyatlarındaki artışı satış fiyatlarına yansıtabilen hammadde tarafındaki oyuncuların aksine, son tüketiciye daha yakın olan kâğıt sektörü, kâğıt hamuru fiyatlarındaki artıştan kötü şekilde etkilendi. Neyse ki, kâğıt sektörü 2019 yılın son çeyreğinden bu yana işgücü bakımından herhangi bir sıkıntı çekmedi. Ekipman ve yer sıkıntısı gibi diğer eksiklikler devam etse de kâğıt sektörü, ekipman eksiklikleri bakımından panelimizde en kötü etkilenen 24 sanayi sektörü arasında 11. sırada yer alıyor. 

Şekil 5: Bölge bazında NBSK kâğıt hamuru fiyatları (USD/ton)

Üretimin ilk ve son aşamalarındaki kâğıt üreticileri, kârlılık açısından ciddi farklar sergiliyor (Şekil 6). İyi haber, üretimin tüm aşamalarındaki kâğıt üreticilerinin son on yılın başından beri bir bütün olarak ortalama faaliyet kârlarını arttırmış olmalarıdır. Ayrıca, bitmiş ürüne yakın kademedeki kâğıt üreticileri, faaliyetleri daha fazla katma değerli işlem içerdiğinden genellikle üretimin ilk aşamalarındaki meslektaşlarına göre biraz daha kârlıdır. Bununla birlikte, normalde daha kârlı yapıya sahip olan bu kademedeki firmalar kâğıt hamuru fiyatlarının aniden yükselmesiyle (en son 2018 yılında olduğu gibi) kârlılık seviyelerini korumakta zorlandılar. Ürünlerine olan talep azaldığı için gazete kağıdı ile birlikte matbaa ve yazı kağıdı segmenti, kâğıt hamuru maliyetlerindeki artışları müşterilerine neredeyse hiç yansıtamadıklarından, bu maliyet artışından en olumsuz etkilenen segmentler oldu. Hijyenik kâğıt segmenti de özellikle toplu perakendeciler olmak üzere, pazarlık gücünü elinde tutan müşterilere sahip olduğu için girdi maliyetlerindeki artışları, üretimin sonraki aşamalarındaki müşterilerine yansıtmakta zorluk çekti.

Sonuç olarak, 2021 yılında, özellikle baskı, yazı ve gazete kağıdı üreticileri başta olmak üzere, üretimin ilk aşamalarında yer alan sektördeki kâğıt üreticilerinin faaliyet kârlarında 7 milyar dolarlık bir kayıp bekliyoruz (veya -3yp). Bununla birlikte, kâğıt hamuru ve odun fiyatlarındaki artışın yavaşlamasıyla 2022 yılı daha parlak olacaktır. 

Şekil6: Kâğıt sektörü oyuncularının küresel ortalama faaliyet kârı oranı (Allianz Trade'in şirketler paneli)

Buna karşılık, üretimin ilk aşamalarında yer alan (hammadde işleyen veya girdi tedarik eden) kâğıt şirketleri, 2021 yılında faaliyet kârlarında önemli bir artış görecek ve üretimin son aşamalarında yer alan emsallerinden farklı olarak dişli oranlarının %100’ün altına indiğine şahit olabilecek (Şekil 7) (özkaynakların borçlara oranı olarak da bilinen “dişli oranı”, bir şirketin operasyonlarının ne kadarının dış borca kıyasla özkaynaklarla finanse edildiğini gösteren bir finansal kaldıraç ölçüsüdür). 

Şekil 7: Kâğıt oyuncularının küresel ortalama dişli oranı (Allianz Trade'nin şirketler paneli)

İyi haber şu ki, üretimin son aşamalarındaki kâğıt üreticileri, serbest nakit akışlarını yüksek düzeyde tutmayı başararak (geçen yılın sonunda 10,6 milyar dolar) borçluluk seviyelerini düşürmeyi ve böylece dişli oranlarını yüzde 100'ün biraz altına çekmeyi başardı. Bu onların, güçlü bir marka ile desteklenen daha yüksek katma değerli ürünler üretmek ve daha çevre dostu bir üretim şekli seçmeye yönelik yatırımlar yapmak için ellerini rahatlatıyor.

Yenilenebilir biyokütle kullanımının %55'e çıkarılması, kâğıt sektörünü ÇSK bakımından daha avantajlı bir konuma taşısa da sektördeki tesislerde suyun yeniden işlenmesine yönelik hâlen büyük yatırımlar gerekiyor. Bunlarının her birinin maliyetinin 9 milyon ile 12 milyon dolar arasında olduğu tahmin ediliyor. Bunun fizibilitesine yönelik şu iki rakamı da paylaşmak gerekir: sadece Avrupa genelinde 900'e yakın aktif kâğıt fabrikası var ve dünya çapındaki tüm kâğıt oyuncularının serbest nakit akışı geçen yıl 18 milyar dolara ulaştı. Yani, kâğıt sektörü oyuncuları için cirolarının düşmesi durumunda bu tür yatırımların sürdürülebilirliği zora girebilir.

İyi taraftan bakarsak, enerji fiyatlarındaki son artış kâğıt sektörünü çok fazla olumsuz etkilemeyecektir. Çünkü kâğıt üreticileri, elektrik ve fosil yakıt kullanımına göre yenilenebilir biyokütle kullanımlarını 20 yıl boyunca belirgin şekilde arttırıp (%40'tan %55'e) enerji tüketimi ayak izi bakımdan ciddi ilerlemeler kaydetti (Şekil 8).  

Şekil 8: Enerji tüketiminin kaynağa göre dağılımı (Avrupa kâğıt sektörü, Terajoul)

Avrupa da kâğıt geri dönüşümü açısından oldukça öğretici bir örnektir (Şekil 9). Çünkü bölgede 1990 yılında %39 olan kâğıt geri dönüşüm oranı 2020 yılında %75'e çıkmıştır. Ancak, Çin hükümetinin 2018 yılından bu yana geri dönüşüm için karışık kâğıt ithalatını yasaklamasından beri Batı'da geri dönüşüm pazarında üç yıldır bir hareket olmadı. Bu, Çin'in ithal ettiği kâğıt hacimlerinde ve sonuç olarak geri dönüşüme yönelik kâğıt tedarik zincirinde büyük bir yavaşlamaya yol açtı. Çin'in geri dönüşüm amaçlı kâğıt ithalatındaki düşüş, Avrupa ve ABD pazarlarını, Atlantik boyunca fiyatların belirgin şekilde düşmesine neden olan derin bir krize soktu. Bu aşırı düşük fiyatlar, geri dönüşüm değer zincirini tehlikeye atıyor çünkü geri dönüşüm şirketleri uygun toplama planlarını finanse edemiyor.

Şekil 9: Avrupa'da kağıtların geri dönüşüm oranı