Dünya gıda fiyatları 2022 yılında rekor seviyelere ulaştı.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından derlenen tahıllar, yağlı tohumlar, süt ürünleri, et ve şeker fiyatlarındaki aylık değişimleri izleyen dünya gıda fiyatları endeksi Kasım ayında güncellenmiş 135 seviyesinden Aralık ayında 132,4’e geriledi. Kasım ayı gıda fiyatları endeksi daha önce 135,7 olarak açıklanmıştı.
Dünya gıda fiyatları endeksi, 2022’de 2021’e göre %14,3 artışla ortalama 143,7 ile 1990’dan bu yana en yüksek seviyeye ulaştı.
Ukrayna işgalinin domino etkisi: Rusya, dünyanın en büyük doğal gaz tedarikçisi, amonyak ve NPK'nın (azot, fosfor ve potas) ana üreticisi olarak dünyadaki gübre üretiminin %33'ünden sorumlu. Bu nedenle, Rusya'ya uygulanan ticari yaptırımlar, küresel olarak gübre arzını sıkılaştırdı. Buna paralel olarak, Almanya gibi diğer önemli gübre üreticisi ülkeler, yüksek enerji maliyetleri nedeniyle üretimi azaltmak zorunda kaldı. Tüm bu gelişmeler nedeniyle – özellikle de çiftçilerin kullandığı – gübre fiyatlarında benzeri görülmemiş bir artış oldu. Üretime yönelik alt sektörlerde yer alan şirketler çok büyük bir fiyatlandırma gücüne sahip olduğu için ürünlerini daha yüksek fiyatlarla satabildi ve hatta karlarını artırabildi. Bu nedenle gıda emtia fiyatları 2022 yılı boyunca özellikle Rusya ve Ukrayna'nın da ana ihracatçı olduğu tahıl grubunda keskin bir şekilde arttı.
Savaşın beşinci ayında Türkiye’nin girişimleriyle taraflar arasında İstanbul’da yapılan anlaşma sonucu tahıl koridoru oluşturularak Ukrayna limanlarında bekleyen tahıllar dünya pazarlarına ulaştırılmaya başlandı.
Tarımsal emtia fiyat artışları son tüketiciye ulaşana kadar tüm üretim zinciri boyunca bir sonraki halkaya aktarılacak ve nihai olarak son tüketici herhangi bir ürün için çok daha fazla ödemek zorunda kalacak. Bununla birlikte – pazar konumlandırmasına, ürün karmasına ve her şirketin coğrafi ayak izine bağlı olarak – fiyatlandırma gücü seviyesi zincirin her bir halkasında eşit olmadığı için marj artışları da alt sektöre göre farklılık gösterecek.
Genel olarak, alt segmentteki şirketler ileride daha büyük bir zorlukla karşı karşıya kalabilir. Diğer yandan ambalajlı gıda firmaları da hala yüksek olan enerji ve lojistik maliyetleriyle boğuşmaya devam ediyor. Yalnızca yiyecek ve içecek endüstrisinde güçlü bir pazar konumuna sahip büyük ambalajlı gıda oyuncuları, talepte çok az gerileme görürken, fiyat artışlarını tüketicilere yansıtmak için marka güçlerini ve geniş dağıtım ölçeklerini kullanabildi. Öte yandan, insanların daha ucuz ürünleri tercih etmesiyle gıda satışı yapan marketler, tüketim modellerinde değişiklikle karşı karşıya. Bunun, online kanalların nihai tüketiciler arasında popülerlik kazandığı döneme denk gelmesi perakendeciler arasında zaten yüksek olan fiyat rekabetini daha da artırıyor.
Alım gücünün düşük olduğu dönemlerde müşterileri elde tutmanın tek yolu indirim ve promosyondan geçse de bu durum marjların düşmesine ve hatta bazı oyuncular için kayıplara neden oluyor.
Tarımsal girdi fiyat endeksindeki yıllık artış Kasım’da %134,8 düzeyinde gerçekleşti. Aralık’ta Tarım-ÜFE enflasyonu da %151 ile yüksek seviyelerde devam etti.
Dünya Bankası verilerine göre 2022 yılında gıda enflasyonundan en fazla etkilenen ülkeler arasında sırasıyla Zimbabwe (%264), Lubnan (%139), Arjantin (%99), Iran(73%) ve Türkiye (%67) gösterilmektedir. İki veri arasındaki farklılık ÜFE-TÜFE farkından kaynaklandığı anlaşılmaktadır. (2022 ÜFE %128 – 2022 TÜFE %64.2)